ҲОЛАТҲОИ МУСБӢ ВА МАНФИИ ИСТИФОДАИ ИНТЕРНЕТ

1. АФЗАЛИЯТҲОИ ИНТЕРНЕТ

Бартариятҳои интернет чӣ гунаанд? Шабакаи умумиҷаҳонӣ манбаи номаҳдуди иттилоот аст, ки раванди таълимро дар ҳама гуна соҳа сода мекунад. Бо кӯмаки он, онҳо кор мекунанд, маркетинг ва тиҷоратро роҳандозӣ мекунанд, вақтхушӣ мекунанд ва бо одамони тамоми ҷаҳон иртибот пайдо мекунанд. Интернет дар ҷомеаи муосир барои хонаҳои интеллектуалӣ ва автоматикунонии равандҳо истифода мешавад. Роботҳое, ки корҳои хатарнок ё оддӣ иҷро мекунанд, тавассути Шабака идора карда мешаванд. Шумо метавонед интернетро барои чӣ истифода баред? Дар байни соҳаҳои гуногуни татбиқи Интернет мо инҳоро таъкид мекунем: омӯзиши фосилавӣ, ҷустуҷӯи иттилоот, кор ва маркетинг, иртибот ва шиносоӣ, татбиқ дар технология ва дигарҳо.

Омӯзиши фосилавӣ. Гурӯҳи муаллифони асари илмии «Интернет ҳамчун платформаи омӯзиш» имкониятҳои зерини таълими фосилавиро қайд кардаанд: одамон аз манотиқи гуногуни кишвар ё ҷаҳон метавонанд ҳама гуна маълумотро гиранд; муошират бо намояндагони миллатҳои дигар, ки дар донишгоҳҳои хориҷӣ таҳсил мекунанд, забонҳои хориҷиро меомӯзанд; таҳсилот барои маъюбон ва вазъи саломатӣ; таълими истеҳсолӣ, такмили ихтисос, маълумоти иловагӣ. Раванди омӯзиши инсони муосир дар мактаб, коллеҷ ё донишгоҳ ба охир намерасад. Ба шарофати Интернет, он пайваста мешавад.

Дастрасии номаҳдуд ба иттилоот. Миллионҳо вебсайтҳое мавҷуданд, ки мавзуъҳои гуногунро дар бар мегиранд. Одам метавонад бо навиштани он дар ҷустуҷӯ ба ҳама савол фавран ҷавоб гирад. Муаллифони кори илмии «Интернет ва шабакаҳои иҷтимоӣ: мусбӣ, манфӣ ва оқибатҳои онҳо дар рушди башарият» Эйда Голоманчук ва Ирина Василева қайд карданд, ки Шабакаи умумиҷаҳонӣ барои рушд имкониятҳои бузург шароит фароҳам меорад, зеро миқдори зиёди иттилоот дар он мутамарказ шудаасту дастрасии ройгон ба ҳама гуна иттилоот имконпазир аст. Ҳама гуна филм, мусиқӣ, бозӣ, китоб ё барнома барои ҳар касе, ки дастрасӣ ба интернет дорад, дастрас аст.

Кор, тиҷорат ва маркетинг. Имрӯз, одамон аз ҳар гӯшаи ҷаҳон метавонанд озодона дар бозори ҷаҳонии меҳнат кор ҷустуҷӯ кунанд ва онлайн муроҷиат кунанд. Бо пайдоиши интернет касбҳое пайдо шуданд, ки намояндагонашон аз фосилаи дур кор мекунанд. Тавассути Интернет вохӯриҳои корӣ гузаронида мешаванд, ҳуҷҷатҳои муҳим интиқол дода мешаванд, ҳисобҳо пардохт карда мешаванд, муомилот баста мешаванд ва харидҳо анҷом дода мешаванд. Тиҷоратикунонии интернет ба соҳибкорон дар кишварҳои гуногун имкон дод, ки ба бозорҳои васеъ бирасанд, дар бораи муштариёни эҳтимолӣ таҳқиқоти арзишманд анҷом диҳанд ва дар дигар манотиқи кишвар ё ҷаҳон тиҷорат кунанд, ки боиси авҷ гирифтани тиҷорати виртуалӣ шудааст. Имрӯз, барои оғози тиҷорати худ, доштани компютери дорои интернет кифоя аст.

Муошират ва шиносоӣ. Барои муошират дар Интернет почтаи электронӣ, месенҷерҳои фаврӣ, шабакаҳои иҷтимоӣ, форумҳо ва сайтҳои шиносоӣ вуҷуд доранд, ки имкониятҳои номаҳдуди шабакаро фароҳам меоранд ва доираи шиносонатонро васеъ мекунанд. Одамон дар дурдасттарин гӯшаҳои ҷаҳон аз онҳо барои тиҷорат, интиқоли иттилоот, сӯҳбат, пайдо кардани дӯстон ва наздикон истифода мебаранд. Рушди Интернет боиси фаҳмиши бештар ва қабули фарҳангҳои гуногун дар саросари ҷаҳон гардид. Тавре доктори илмҳои равоншиносӣ, профессор, академик Галина Солдатова ва як гурӯҳ муаллифон менависанд, аллакай дар соли 2022 дар ҳар сония 8 нафар дар шабакаҳои иҷтимоӣ сабти ном мешуданд. Танҳо дар Твиттер корбарон ҳар сония 750 паёми нав нашр мекарданд. Соли оянда одамон ҳар рӯз 10 миллион дақиқаро барои зангҳои Skype сарф карданд ва дар Фейсбук дар як рӯз беш аз 2,7 миллиард лайк паҳн шуд.

 2. КАМБУДИИ ИНТЕРНЕТ

Интернет чӣ бадӣ дорад? Хавфи асосии шабакаи ҷаҳонии интернет нашъамандии интернет аст, ки бештар кӯдакону наврасонро фаро мегирад. Интернет ба майдони фаъолиятҳои ғайриқонунӣ табдил ёфтааст. Он вирусҳоро паҳн мекунад ва маълумоти шахсӣ ва суратҳисобҳои бонкиро нигоҳ медорад, ки ҳакерҳо метавонанд онҳоро вайрон кунанд.

Майдони фаъолиятҳои ғайриқонунӣ. Бо рушди интернет соҳаҳои зиёде пайдо шуданд, ки дар он ҷо танзими ҳуқуқӣ вуҷуд надорад. Ин ба майдони рушди фаъолияти ғайриқонунӣ табдил ёфтааст. Яке аз самтҳои мушкилтарин ин дуздии рақамӣ - зеркашӣ ё паҳн кардани маводҳо ба монанди филмҳо ё мусиқӣ бидуни ризоияти шахси соҳиби онҳо мебошад. Биёед, аз ҷумла инҳоро таъкид кунем:

• паҳн кардани маводи террористи экстремистӣ;
• мушкилоти танзими ҳуқуқии ҳуқуқҳои истисноӣ ба суроғаи шабака (номи доменӣ);
• хакерӣ ва дуздии маълумоти шахсӣ;
• фаъолияти тиҷорати ғайриқонунӣ;
• таблиғи ғайриқонунии маводи мухаддир;
• тӯҳмат дар интернет;
• қаллобӣ дар интернет, гадоӣ, сайтҳои қалбакӣ, барномаҳои блокаторӣ.

Тавассути Интернет шумо метавонед ба осонӣ фаҳмед, ки чӣ гуна қулфҳо кушода, норинҷаки дастӣ ё силоҳеро, ки барои мақсадҳои террористӣ истифода мешавад, омӯзед.

Ҷаҳон ба ҳолати осебпазир табдил меёбад. Сабтҳои ҷиноӣ, ҳисобҳои молиявӣ, ҳуҷҷатҳои шахсӣ ва давлатӣ ҳоло ба таври электронӣ нигоҳ дошта мешаванд. Онхо бевосита ба кори хушсифати минтақаҳое, ки дар онҳо воқеъ гардидаанд, вобаста аст. Вирусҳои компютерӣ хеле маъмуланд ва хашмгинтар мешаванд. Онҳо тавассути дастрасии коммуникатсионӣ ба Интернет интиқол дода мешаванд ва аз ҷиҳати фарзия қодиранд, ки кори на танҳо минтақаҳои алоҳида, балки тамоми иқтисодиётро боз дорад. Вирусҳои мақсаднок барои ҳамла ба марказҳои назорати амният, авиатсия, алоқаи шаҳрӣ, вебсайтҳо ва пойгоҳи додаҳои роҳбарияти кишвар мавҷуданд. Инфексия дар кори ноустувор ва ғайристандартии марказҳои идоракунӣ ва компютерҳо зоҳир мешавад, ки боиси аз кор мондан ё қатъ шудани системаҳо дар ин ё он минтақа ва берун рафтани иттилооти муҳим мегардад.

Афзоиши хатарҳои бехатарии кӯдакон. Васеъ кардани имкониятҳои муошират ва дастрасии иттилоот осебпазирии кӯдаконро ба таври назаррас афзоиш додааст. Ягон роҳи санҷиши синну соли онлайн вуҷуд надорад. Ин як мушкили бузург аст, зеро мундариҷае вуҷуд дорад, ки кӯдакон набояд ба онҳо дастрасӣ дошта бошанд: муҳтавои барои шахсони аз 18 сола боло; маълумоти барангехтани хусумати нажодӣ, адовати миллӣ, фашизм, ифротгароӣ; тамоюлҳои депрессияи ҷавонон, ки кӯдаконро ба худкушӣ водор мекунанд; сайтҳои шиносоӣ; маълумот дар бораи маводи мухаддир; мазҳабҳо ва ғайра. Дар интернет кӯдакон бо қаллобӣ, тамаъҷӯӣ, зӯроварӣ, зулм ва фишори равонӣ рӯ ба рӯ мешаванд. Кӯдакон метавонанд ба шахси бегона рақами телефон, суроға, маълумот дар бораи волидайни худро бидиҳад ва қарор кунанд, ки дар ҳаёти виртуалӣ корҳое анҷом диҳанд, ки дар воқеият анҷом намедиҳанд.

Вобастагӣ ба интернет. Вобастагӣ ба интернет як мушкили глобалӣ аст, ки аз оила сарчашма мегирад. Кӯдакон дар ҷаҳони виртуалии бозиҳо ғарқ мешаванд, ки ин боиси ҷудошавӣ ва набудани таваҷҷӯҳ ба бозӣ бо ҳамсолон дар ҷаҳони воқеӣ мегардад. Навъи дигари нашъамандӣ аз паи тасдиқи иҷтимоӣ мебошад. Ба хотири лайк бачаҳо ва наврасон ба корҳои беандеша даст мезананд - ба иншооту купрукҳои истеҳсолӣ, объектхои нотамом мебароянд, хангоми ҳаракат ба вагонҳо часпида ба болои онҳо мебароянд.

Холматов Баҳром - сардори раёсати тарбияи Донишгоҳи давлатии Кӯлоб ба номи Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ